Wprowadzanie międzyplonów przy ograniczonym zużyciu wody

Na około 80% ich pól stosowana jest własnej konstrukcji maszyna Strip-Till, będąca połączeniem elementów Horsch-Focus i Mzuri, dostosowana do lokalnych gleb. Jak mówi Marcus Glitz, członek zarządu spółdzielni, urządzenie działa skutecznie od trzech lat.

W ramach eksperymentu przeprowadzonego przez Saksoński Urząd ds. Środowiska, Rolnictwa i Geologii (LfULG) do wiosny 2024 r. porównano różne metody bezpośredniego siewu międzyplonów na polu po jęczmieniu. Celem było pokazanie sposobów oszczędzających wodę przy siewie bezpośrednim.

Podczas pokazu polowego w lipcu 2023 roku na sąsiednich działkach zastosowano metody: siew pasowy (Strip-Till), siew mulczowy, bezpośredni oraz siew z zarządzaniem resztkami pożniwnymi. Zbiór jęczmienia na 60 ha odbył się kilka dni wcześniej, ze słomą pozostawioną na polu w postaci rozdrobnionej.

Katharina Auferkamp-Lutter, specjalistka z LfULG, podkreślała, że wprowadzenie międzyplonów powinno być elementem systemu odpornego na zmiany klimatu.

– Stała ochrona gleby różnorodnymi roślinami zapobiega erozji, ogranicza parowanie i stymuluje życie glebowe przez wydzieliny korzeni. Trzeba unikać ingerencji w glebę, by tego nie zaburzać. Ponadto międzyplony należy wysiewać jak najszybciej po zbiorze, bo korzenie żywe przyczyniają się do tworzenia próchnicy.

Dodała przy tym:

– Fotosynteza to zbieranie światła słonecznego. A 50% rocznego nasłonecznienia przypada na miesiące od czerwca do sierpnia. Każdy dzień się liczy.

W praktyce mieszankę międzyplonów wysiano kilka dni po żniwach bezpośrednio w mulcz. Idea była taka, aby międzyplony zagłuszyły chwasty i ziarno wypadłe z poprzedniej uprawy, zamiast ich pobudzania do kiełkowania przez naruszenie słomy. Rośliny międzyplonów lepiej rosną przy wysokich temperaturach i intensywnym świetle niż zboża ozime. Poniżej opisano zastosowane metody i ich ocenę:

Zarządzanie resztkami pożniwnymi – CoverSeeder firmy Müthing

Maszyna zachowuje warstwę mulczu chroniącą glebę. Przednia część maszyny rozrzuca resztki roślin wzdłuż pasa i drapie glebę, tworząc delikatną warstwę ziemi. Następnie resztki zostają posiekane, a siewnik rozsiewa nasiona szeroko. Wał dociska mulcz. Dzięki temu gleba pozostaje wilgotna pod mulczem, co sprzyja rozwojowi międzyplonów. W tym wariancie odsetek wschodów międzyplonów wyniósł 67%. Jednak mulcz sprzyjał też rozwojowi samosiewu zboża, który początkowo nie był zwalczany przez międzyplony. Biomasa i pobór azotu były na poziomie średnim (31 t/ha i 110 kg N/ha).

Bezpośredni siew – T.ForcePlus firmy Novag

Ta francuska maszyna opiera się na koncepcji Cross-Slot, gdzie prawie nie ma naruszenia gleby. Pionowa, ząbkowana tarcza przecina powierzchnię, a po obu stronach nasiona są wsiewane obok tarczy. Przy tym zachowane jest około 90% pokrycia resztkami. Po wschodach (64 rośliny/m²) międzyplony miały trudny start, co tłumaczy się brakiem naruszenia gleby i związanym z tym ograniczonym uwalnianiem składników mineralnych. W początkowej fazie stosowano niewielkie nawożenie. Biomasa osiągnęła 38 t/ha, a pobór azotu 145 kg/ha.

Siew pasowy – Claydon Hybrid T4

Maszyna pracująca na głębokości do 20 cm, przecinająca resztki i umieszczająca nasiona w szerokim na 13–15 cm paśmie. Stosowano również rozdzielone nawożenie – część azotu w glebie głębszej, część w rzędzie siewu. Po siewie gleba była słabiej przykryta resztkami (36%). Wschody były bardzo dobre (133 rośliny/m²), ale późniejszy przyrost biomasy wyniósł tylko 25 t/ha, co wskazuje na ograniczenia wynikające z większej ingerencji w glebę.

Siew pasowy – maszyna własnej konstrukcji (Strip-Till)

Połączenie ramy Horsch Focus z agregatami Mzuri, dostosowane do lokalnych warunków. Tworzy wały między rzędami, co według kierownika zakładu, Marcusa Glitza, sprzyja mikroklimatowi oraz zimą pozwala śniegowi chronić rośliny przed przemarznięciem. Większość słomy jest zgarniana do rzędów. Początkowe pokrycie gleby wynosiło 47%, ale mimo wzrostu międzyplonów nie wzrosło znacząco, pozostając niższe niż w wariantach bez naruszania gleby. Wschody osiągnęły 120 roślin/m², a przyrost biomasy był średni (27 t/ha). Pobór azotu wyniósł 110 kg/ha. Wśród roślin było dużo samosiewu jęczmienia.

Siew w mulcz – Ultima firmy Köckerling

Maszyna z 32 rzędami o rozstawie 18,5 cm, z mechanizmem utrzymującym stałą głębokość siewu za pomocą rolek naciskowych. Wąskie lemiesze naruszają glebę do głębokości siewu, pozostawiając między rzędami pasy nie naruszone. Pokrycie gleby po siewie wyniosło 77%, wzrosło do prawie 90% do połowy sierpnia. Wschody wyniosły 105 roślin/m², a biomasa osiągnęła 32 t/ha. Wyniki pokazały, że nawet tego typu maszyny mogą utrzymać wysokie pokrycie gleby mulczem.

Podsumowanie wyników i wnioski

Chociaż metody siewu międzyplonów różniły się pod względem stopnia ingerencji w glebę i wstępnej pokrywy resztkami, pod koniec sezonu różnice w przyroście biomasy praktycznie zniknęły. Wszędzie międzyplony skutecznie zagłuszyły samosiew zboża. W marcu 2024 r. cały obszar eksperymentu był gotowy do dalszej uprawy kukurydzy po zimowym wymarznięciu roślin.

Duży wpływ na pozytywne wyniki miały sprzyjające warunki pogodowe: wilgotna gleba i wysokie temperatury w lipcu oraz umiarkowane ciepło i opady jesienią. W przypadku długotrwałej suszy i upałów efekty wysokiego pokrycia gleby i oszczędzania wilgoci przez bezpośredni siew byłyby prawdopodobnie bardziej widoczne.

Wolfgang Rudolph