Przegląd narzędzi roboczych firmy Industriehof

Rozróżnienie pomiędzy pojęciami siewu w mulcz, technologii strip-till i no-till nie jest do końca proste. Gdzie kończy się jedna z tych metod, a gdzie zaczyna następna? Jeżeli zapytamy praktyków, otrzymamy bardzo wiele odpowiedzi na to pytanie. Definicji jest równie wiele, co użytkowników narzędzi. Fakt ten nie stoi na przeszkodzie szybkiego rozwoju tego segmentu rynku w Europie.

Dotyczy to zarówno producentów, jak i użytkowników wyposażenia. Nasi sąsiedzi po drugiej stronie oceanu stosują te techniki już od dawna i nie dziwi fakt, że wiele idei i innowacji w tej dziedzinie wywodzi się z krajów anglojęzycznych.

Precyzyjne, oszczędne, tanie i zapewniające oszczędność zasobów techniki wysiewu i nawożenia stają się coraz częściej przedmiotem uwagi nowoczesnego rolnictwa, w tym również z punktu widzenia ochrony wód i środowiska, jak również cen na rynku zbóż. Pozostaje tylko oczekiwać na dalszy rozwój branży w najbliższych latach. Dyskusja dotycząca zakazu stosowania herbicydów może przyczynić się do wzrostu znaczenia technologii no-till w krótszej lub dłuższej perspektywie czasowej.

Proces ten może przyczynić się do powstania wielu nowych nisz produktów - np. przystosowanych do nowych metod regulacji wzrostu chwastów bez użycia chemikaliów. W tym artykule nie omawiamy jednak punktu widzenia producentów maszyn do siewu w mulcz czy technologii no-till, lecz dostępne narzędzia, przeznaczone zarówno do przygotowania podłoża do wysiewu, jak również do bezpośredniego wprowadzania nasion wraz z nawozem w celu lepszego przedstawienia i podania zaleceń dotyczących takich zastosowań.

Możliwości techniczne różnych maszyn są bardzo silnie zróżnicowane. Zależą one z jednej strony od miejsca produkcji maszyn i związanych z tym przystosowań do określonych warunków gruntowych, a z drugiej strony od parku maszyn stosowanego w danym rejonie.

Maszyna przystosowana na sprzedaż w Ameryce Północnej ma inną szerokość roboczą i charakteryzuje się inną siłą pociągową niż maszyna stosowana np. w Ameryce Południowej. Mimo to wiele technik i wariantów wyposażenia jest jednak podobnych do siebie.

1. Przygotowanie podłoża do siewu

Wielu producentów oferuje maszyny, które dzięki montażowi różnych akcesoriów umożliwiają zarówno przygotowanie podłoża, jak i siew podczas jednego przejazdu. Oprócz czysto bezpośredniego siewu, realizowanego bez przygotowania gruntu, zasadniczo w mniejszym lub większym stopniu konieczne jest przygotowanie gruntu. W przypadku uprawy pasowej prace prowadzone są wyłącznie na cienkim pasie gruntu, co umożliwia skuteczny siew. Dostępne są różne techniki takiej obróbki gruntu, które do pewnego stopnia można również łączyć ze sobą.

1.1 Włóka Crossboard

Przednia włóka jest często wykorzystywana do pierwszego wzruszenia gleby i rozdrobnienia resztek pożniwnych. Płozy są dostępne jako elementy w różnym wykonaniu i o różnej grubości. Włóka przednia nie przygotowuje podłoża do wysiewu w ścisłym tego słowa znaczeniu. Często dysponuje funkcją automatycznej regulacji, co umożliwia elastyczne reagowanie na zmiany warunków na polu.

1.2 Brona wirnikowa

Brona wirnikowa umożliwia drobne pokruszenie gleby i ewentualne rozdrobnienie pozostałości plonów. W zależności od modelu możliwy jest montaż stosowanych zębów jako elementów „w sztorc” lub wleczonych. W zależności od ustalonych celów i zadań konieczne może być ponowne ustawienie zębów pod kątem warunków na polu. Wielu producentów stosuje zatem już systemy szybkiej zmiany położenia.

Niektórzy producenci oferują różne maszyny nieróżniące się wprawdzie optycznie wyposażeniem, których elementy są jednak przystosowane do mocy ciągnika. Montowane są przy tym często różne zęby, które z jednej strony mają ten sam kształt uchwytu, a z drugiej strony nie nadają się do montażu we wszystkich wariantach sprzętu.

Oferowane są ponadto różne zęby do bron wirnikowych z tzw. powłoką Duraface. Takie powłoki są wykonane z węglika chromu lub węglika wolframu i aplikowane na gotowe zęby metodą zanurzeniową. Powłoka zapewnia mniejsze zużycie. Wadą takiego rozwiązania jest zanurzanie zimnych zębów w gorącym, stopionym materiale. Na krawędzi powlekanej powierzchni dochodzi bowiem do naprężeń. W niekorzystnych przypadkach, np. podczas najazdu na duży kamień, może to powodować pękanie zębów.

Z tej przyczyny nie zaleca się stosowania takich zębów na silnie kamienistych glebach. Za talerzami porusza się dodatkowo wał zapewniający regulację wysokości i konsolidację gleby. Poszczególni producenci oferują na ogół kilka różnych wariantów, które można wybierać w zależności od warunków glebowych i pożądanego efektu ubijania gleby. Bronę tego typu można doposażyć również w siewnik. Dzięki kompaktowej konstrukcji maszyny te są przystosowane do 3-punktowego układu zawieszenia również w przypadku mniejszych ciągników.

1.3 Ząbkowane talerze

Najczęściej stosowanymi narzędziami do przygotowania podłoża do wysiewu w przypadku siewu w mulcz są bez wątpienia ząbkowane talerze. Są one często ustawiane w dwóch przeciwległych szeregach, a ich zadaniem jest rozdrabnianie i mieszanie resztek pożniwnych i wyrosłych w międzyczasie roślin. Również w tym przypadku można uzyskać korzystne podłoże do wysiewu, nie na tyle jednak rozdrobnione, co w przypadku obróbki broną wirnikową.

W zależności od producenta niektóre talerze można regulować automatycznie i przystosować w dowolny sposób do zmiennych warunków glebowych. Podobnie jak w przypadku krótkiej brony talerzowej, naprzemienne rozmieszczenie talerzy zapobiega przesuwaniu się maszyny w jedną stronę.

Zazwyczaj stosuje się talerze uzębione, ponieważ zapewniają one łatwe wnikanie w glebę, również w niekorzystnych warunkach. Niektórzy producenci oferują także inne kształty elementów.

Jako przykłady można tutaj podać tzw. talerze w kształcie listka koniczyny lub noża. Niekiedy stosowane są jednak również mniej lub bardziej silnie faliste talerze w kształcie plecionki. Są to talerze raczej tnące niż mieszające, ale umożliwiają też uzyskanie dobrych wyników. Prawidłowy dobór talerzy do własnych potrzeb jest możliwy dzięki doświadczeniu praktycznemu użytkownika.

1.4 Zęby agregatu uprawowego

Taka forma przygotowania podłoża do wysiewu sprawdza się szczególnie dobrze wówczas, gdy grunt już uprzednio wstępnie przygotowano, ponieważ również w tym przypadku resztki pożniwne mogą powodować zapychanie się urządzenia.

Zęby charakteryzują się na ogół przekrojem poprzecznym o wymiarach 32x12 lub 45x12 mm, a na ogół zakończone są gęsiostópką o szerokości roboczej 150-200 mm. Niekiedy stosuje się jednak również wąskie zęby.

2. Siew

Jako narzędzia do wprowadzania nasion i nawozów do gleby stosowane są talerze wysiewające, redlice siewne lub ich kombinacje.

2.1 Redlice siewne

Redlice określa się w ogólności mianem elementów otwierających. Różni producenci oferują niekiedy wyłącznie narzędzia przystosowane do wyposażenia w nie już oferowanych systemów. Są one dostosowane do odpowiedniej geometrii maszyny. W tym przypadku nie można w każdej sytuacji zagwarantować, że położenie i ustawienie elementów będzie identyczne, jak w przypadku oryginalnych narzędzi. Podczas doposażania systemów innych producentów należy zatem zwracać baczną uwagę na możliwości montażu.

Stosowanie redlic podczas siewu bezpośredniego może ponadto stwarzać niekiedy problemy. Długie, włókniste pozostałości pożniwne lub resztki wyrosłych w tzw. międzyczasie roślin mogą powodować zapychanie maszyny. Celowe jest zatem poprowadzenie elementu tnącego materiał roślinny, dzięki czemu redlica może poruszać się w wykonanym nacięciu. Ważne jest przy tym stosowanie jak najwyższej jakości talerzy z efektem samoostrzenia, ponieważ tępe talerze tnące mogą powodować wciskanie resztek roślin w bruzdy do wysiewu.

W niekorzystnym przypadku może to uniemożliwiać wprowadzenie wysiewanego materiału. Również wtedy należy przeprowadzać regularne kontrole, a w razie potrzeby także odpowiednio wczesną wymianę tępych talerzy. Niektóre systemy oferują możliwość dostosowania redlic do różnych warunków. Możliwe jest np. wprowadzanie nawozu na większą głębokość.

2.2 Talerze wysiewające

Stosowane najczęściej podwójnie i lekko wklęsłe tarcze otwierają bruzdę do wprowadzania nasion i nawozu. Talerze występują w różnych wariantach. Wiele z nich posiada gładką krawędź, niektóre jednak również drobne ząbki. W przypadku stosowania dwóch tarcz zgarniacz często prowadzony jest oddzielnie.

Zgarniacz powinien być zamontowany niezależnie od warunków glebowych, ponieważ zapobiega on zatykaniu się zespołu siewnego, a tym samym powstawaniu nieobsianych miejsc na polu. Talerze wysiewające mają poważną zaletę, jaką jest możliwość wprowadzenia do dowolnej gleby.

Oddzielne wprowadzanie nasion i nawozu jest przy tym nieco trudniejsze, ponieważ są one na ogół wprowadzane wspólnie do tego samego rowka siewnego. Możliwa jest w tym przypadku wyłącznie regulacja wspólnej głębokości siewu. W przypadku stosowania redlic z podwójnymi talerzami może niekiedy dochodzić do ugniatania gleby na ściankach bocznych rowka siewnego. Może mieć to z kolei negatywny wpływ na wschody wysianych nasion. W miarę możliwości należy w tym przypadku zastosować system regulacji ciśnienia, zapobiegający takim zjawiskom.

2.3 Formy mieszane

Na rynku dostępna jest szeroka gama różnych technologii wykonywania rowków siewnych. W ostatnich latach na popularności zyskiwała forma mieszana, składająca się z redlic talerzowych i dłut, która z jednej strony pozwala wprowadzać nawóz, a z drugiej - ziarno. Warto przy tym zwrócić uwagę na brak bezpośredniego kontaktu masy organicznej z wysiewanym materiałem.

2.4 Przewody siewne

Przewody siewne są dostępne jako elementy przeznaczone do montażu na powszechnie dostępnych w sprzedaży kultywatorach. W tym przypadku, dzięki zastosowaniu małego siewnika pneumatycznego na kultywatorze, możliwe jest wprowadzanie do gleby poplonu podczas obróbki gleby.

Przewody są dostępne w różnych wariantach, o różnej szerokości. Są one montowane na ogół pojedynczo lub parami za lemieszem w kształcie gęsiej stopy o mniejszej lub większej szerokości i umożliwiają bezpośrednie wprowadzanie poplonu do wymieszanej gleby. Wadą tej techniki jest często zbyt słabe związanie gleby przez kultywator, a tym samym gorsze wschody; niedokładne dozowanie i wyjadanie przez dzikie ptactwo - związane z nieprawidłowo określoną głębokością siewu - może być jeszcze większe niż przy użyciu siewnika rzędowego.

Jeżeli w mieszaninie międzyplonowej znajdują się np. nasiona rzodkiewki rozluźniającej glebę, wysiew należy zrealizować możliwie jak najbardziej precyzyjnie, aby maksymalnie wykorzystać opisywane efekty.

3. Zakończenie

Po właściwym wysianiu ziaren i nawozu mamy do czynienia z jednym z najważniejszych aspektów zapewniających dobry i trwały siew. Prawidłowe zagęszczenie gruntu ma duże znaczenie z punktu widzenia równomiernego wschodu wysianych roślin.

Zagęszczenie może być realizowane zarówno z użyciem rolek dociskowych znajdujących się za zespołami siewnymi, jak również przy użyciu przejeżdżających po wysianiu ziaren wałów ugniatających.

W tym przypadku na zakorzenienie się wschodów, a tym samym na plon, znaczący wpływ może mieć dobór narzędzia. Niekiedy można stwierdzić różnice w uzysku plonów dochodzące do 30%. Również w tym przypadku ogromne znaczenie ma jednak charakter własnej działalności i jej specyfika.

3.1 Rolki dociskowe

Rolki dociskowe przebiegają bezpośrednio za zespołem siewnym i powodują ponowne zamknięcie i dociśnięcie rowków siewnych. Zespół siewny prowadzony jest z reguły również nad rolkami. Są to niekiedy oddzielne elementy przeznaczone do montażu na maszynach. Nie wszyscy producenci oferują wały ugniatające glebę. Kształt i ustalany nacisk rolki mają kluczowe znaczenie z punktu widzenia ugniatanej powierzchni, a tym samym wschodów wysianych roślin.

3.2 Wał ugniatający

Niektórzy producenci oferują szeroką gamę odpowiednich opcji. Oprócz najczęściej standardowo dostępnych wałów oponowych, dostępne są również warianty wyposażenia z wałami pierścieniowymi w kształcie litery U czy daszkowymi.

W technicznie uzasadnionych przypadkach celowe może okazać się stosowanie kombinacji elementów o różnych kształtach. Umożliwia to zróżnicowanie ugniatania gleby, co może mieć silny wpływ na wschód chwastów pomiędzy szeregami wysianych roślin, wchłanianie wody przez glebę i erozję gleby.

3.3 Brona chwastownik

Po wykonaniu siewu i ponownym zamknięciu obsianej powierzchni można poddać powierzchnię pola dodatkowej obróbce, np. wyrównać. W przypadku niektórych wałów ugniatających - w zależności od kształtu - powstają bruzdy i rowki. Producenci oferują brony chwastowniki o różnych kształtach i grubości, pozwalające uniknąć tego typu wad. Zasadniczo brak jest ścisłego zalecenia dotyczącego kształtu lub wariantu chwastownika.

Wszystkie te urządzenia wykonują zasadniczo tę samą pracę: zapewniają w większym lub mniejszym stopniu równą i rozdrobnioną powierzchnię. Wskazówki dotyczące wyboru można uzyskać na podstawie danych warunków glebowych. W zależności od wytrzymałości gleby i stopnia jej ubicia, zęby powinny być w mniejszym lub większym stopniu sprężyste. Stopień sprężystości zależy od grubości materiału czy liczby splotów w przebiegu sprężyny. W przypadku wielu maszyn można dodatkowo regulować mocowanie zębów.