W okresach niskich cen gospodarstwa mleczne borykają się z dużymi trudnościami finansowymi, głównie na skutek załamania wypłacalności. W tym czasie rolnicy, tak jak ostatnio w latach 2015-2016, zawieszają zwykle inwestycje i redukują wydatki, licząc przy tym na stabilizację cen środków produkcji. W tegorocznym monitorze DLG rolników prowadzących chów bydła mlecznego pytano zarówno o bezpośrednie działania w obszarze zarządzania kosztami w gospodarstwie, jak i o rozwiązania rynkowe, mogące zapobiegać spadkom cen w przyszłości.
Cięcie kosztów
Jeśli chodzi o polskich producentów mleka, ponad połowa ankietowanych oczekuje w okresach słabej koniunktury zabezpieczenia cen mleka na giełdzie oraz niższych cen środków produkcji poprzez kontrakty zakupowe na paszę i paliwo (wykres 1). Znacznie mniejsze znaczenie gwarantowanym cenom mleka przypisują natomiast farmerzy z Niemiec i Wielkiej Brytanii, a także Francji. Z kolei w odniesieniu do możliwości zakupu pasz i paliwa w kontraktach, gospodarstwa mleczne z tych krajów lokują wyraźnie większe oczekiwania (do ok. 77% w Niemczech) niż polscy rolnicy. Zwraca uwagę chęć zawieszenia inwestycji w większości gospodarstw w krajach zachodnich, podczas gdy w Polsce rolników gotowych zaniechać inwestowania w okresach niższych cen mleka jest wyraźnie mniej. Możliwość zwiększenia wydajności mlecznej z paszy podstawowej widzi najwięcej hodowców w Niemczech i w Wielkiej Brytanii, natomiast rolnicy we Francji i w Polsce są co do tego mniej przekonani. Rolnicy w tych dwóch krajach w zdecydowanie większym zakresie (prawie 50 i ponad 40%) są skłonni powiększyć stada dla uzyskania korzyści finansowych niż np. w Niemczech, gdzie jest tym zainteresowanych tylko nieco ponad 10% hodowców. We wszystkich omawianych krajach na zbliżonym poziomie (30% rolników), ze wskazaniem na Francję (ponad 40%), rozpatrywane jest natomiast wejście w nowe rodzaje działalności jako sposób na przetrwanie okresów niskich cen mleka.
Kryzys kontrolowany
Producenci mleka w poszczególnych krajach nieco inaczej widzą rozwiązania umożliwiające kontrolowanie ryzyka na rynku mleka (wykres 2). Około jednej trzeciej ankietowanych w Niemczech i nieco więcej w Polsce ocenia zestopniowanie cen mleka według możliwości jego wykorzystania przez mleczarnie jako skuteczny środek osiągnięcia stabilności cen. We Francji i częściowo Wielkiej Brytanii czynnikowi temu przypisywane jest natomiast większe znaczenie (do ok. 60% rolników francuskich).
Generalnie największe znaczenie producenci przypisują umowom z mleczarniami na dostawy mleka (od ok. 58% w Polsce do ok. 72% we Francji), które uznają za skuteczny instrument równoważenia podaży i popytu. Równie wielu rolników (60-68% ankietowanych) uważa wzmocnienie eksportu za dobry sposób na zwiększanie sprzedaży mleka, co jednak w znacznym stopniu zależy również od innych czynników, w tym siły nabywczej importerów i globalnego rozwoju gospodarczego. Z kolei możliwość osiągania lepszych i stabilniejszych cen dzięki różnicowaniu mleka według rodzaju produkcji dostrzega blisko 70% ankietowanych rolników francuskich, ponad 50% niemieckich, ale już tylko 30% polskich.
Od ponad 40 do około 50% ankietowanych rolników, przy bardzo wyrównanym poziomie wskazań we wszystkich krajach, za dobry sposób na wyższe ceny skupu uważa budowanie marki i związanej z nią wartości dodanej. Lepszą ofertę dla producentów mleka będą miały bowiem mleczarnie o mocniejszej pozycji rynkowej, które już rozwijają tę strategię.
