Nowe przepisy dotyczące paliw
Od końca maja 2024 r. niemieccy operatorzy stacji benzynowych mogą oferować dwa nowe paliwa: olej napędowy z 10% domieszką biodiesla (B10) oraz XTL. Wprowadzanie nowych paliw jest realizację europejskich wymogów prawnych, które przewidują paliwa z coraz większą zawartością biokomponentów. Dotychczas można było mieszać maksymalnie 7% biodiesla z olejem napędowym. Dla XTL jako czystego paliwa nie było dotychczas żadnych regulacji.
Pod pojęciem „XTL” kryją się paliwa diesla, w których surowiec „X” jest przetwarzany na płynny nośnik energii („L” jak Liquid). Obejmuje to e-paliwa, Gas-to-Liquid (GtL, na bazie gazu ziemnego), Biomass-to-Liquid (BtL) oraz hydrorafinowany olej roślinny (HVO). Wszystkie są normowane według DIN EN 15940.
Produkcja i dostępność HVO
W Niemczech nie ma obecnie instalacji do produkcji HVO. Głównymi producentami w Europie są Holandia, Finlandia, Szwecja, Francja, Hiszpania i Włochy. Całkowita zdolność produkcyjna w UE wynosi 5 mln ton, a na świecie około 8 mln ton (stan na 2021 r.). Jednak już do 2025 r. zdolność ta może wzrosnąć do 30 mln ton rocznie. Dla porównania, jest to mniej więcej ilość oleju napędowego, jaką niemieccy kierowcy zużywają w ciągu roku (w Polsce zużycie wszystkich głównych rodzajów paliw, czyli oleju napędowego, benzyny, oleju opałowego oraz gazu LPG to ok. 27,5 mln ton rocznie).
W 2022 r. w Niemczech wykorzystano 482 tys. ton HVO do spełnienia wymogów dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych. 80% pochodziło z odpadów, 19% z oleju palmowego. Od 2023 r. olej palmowy nie jest już uwzględniany w Niemczech w redukcji emisji gazów cieplarnianych.
Proces produkcji
Produkcja HVO składa się z kilku etapów. Oleje z roślin oleistych lub przetworzone oleje odpadowe są poddawane obróbce wodorem pod wysokim ciśnieniem i w wysokiej temperaturze („hydrotreatment”) oraz destylowane. W ten sposób powstają różne produkty, takie jak olej napędowy, syntetyczne nafty, woski i inne produkty chemiczne, które mogą być różnie przetwarzane. Produkcja HVO to wielkoskalowy proces przemysłowy w rafinerii.
Różnice w stosunku do oleju napędowego
Główna różnica w stosunku do oleju napędowego z paliw kopalnych polega na mniejszej gęstości. Oznacza to, że zawartość energii na litr jest mniejsza, a zużycie na km nieco wyższe.
- Pozytywne jest, że liczba cetanowa, a tym samym zdolność zapłonu, jest częściowo znacznie wyższa niż w przypadku oleju napędowego.
- Stabilność oksydacyjna jest wysoka, co pozwala na długie przechowywanie HVO bez utraty jakości.
- Paliwo jest również zimoodporne, nawet przy temperaturach poniżej -20°C.
- Może być mieszane z olejem napędowym w dowolnej proporcji.
- Klasa zagrożenia wodnego (WGK) wynosi 1 lub 2, w zależności od producenta. HVO klasy WGK 1 jest mniej niebezpieczne niż olej napędowy klasy WGK 2, ponieważ materiał szybko lub łatwo ulega biodegradacji.
Negatywną cechą jest to, że materiały uszczelniające w pojazdach starszych niż 20 lat mogą stać się nieszczelne. Aromaty zawarte w oleju napędowym powodują pęcznienie uszczelek, a przy przejściu na HVO aromaty te zanikają, co może prowadzić do nieszczelności.
Podatki i zezwolenia
Ze względu na podobieństwo do oleju napędowego, u naszych zachodnich sąsiadów HVO jest zazwyczaj opodatkowane według ustawy o podatku energetycznym jak olej napędowy, z podatkiem 47 ct/l. Rolnicy mogą ubiegać się o zwrot podatku energetycznego, tak jak w przypadku „Agrodiesla”. Warunkiem jest jednak, że na fakturze lub dowodzie dostawy HVO znajduje się taka sama nomenklatura jak w przypadku oleju opałowego, czyli oleju napędowego.
Przemysł rolny i HVO
– W rolnictwie nośniki energii w postaci płynnej i gazowej nie będą w przyszłości zastępowalne. Zapotrzebowanie na energię w całym łańcuchu produkcji rolnej jest ogromne – podkreśla dr Tobias Ehrhard, dyrektor zarządzający branżowego stowarzyszenia VDMA Landtechnik.
Elektryczne napędy nie są w szerokim zakresie alternatywą na dłuższą metę. Nowoczesne maszyny rolnicze i traktory mogą już teraz być napędzane neutralnymi dla klimatu, alternatywnymi paliwami. Szczególnie dobrze nadają się paliwa biologiczne z hydrorafinowanych olejów roślinnych. Wprowadzanie na rynek HVO 100 umożliwia zmniejszenie emisji CO2 w porównaniu do oleju napędowego o nawet 90%.
Na targach Agritechnica 2023 kilku wystawców reklamowało HVO jako alternatywę. Przykładem jest producent ładowarek Weidemann, którego maszyny z silnikami diesla od 2024 r. mają być kompatybilne z HVO i napełniane tym paliwem fabrycznie od 1 stycznia 2024 roku. Podobnie Claas, producent kombajnów i traktorów, od 1 października 2023 r. pozwala na używanie HVO w swoich maszynach spełniających aktualne normy emisji spalin Stage V. Wiele silników mtu firmy Rolls-Royce Power Systems również jest już zatwierdzonych do używania HVO.
Doświadczenia z praktyki
Bawarskie państwowe gospodarstwa Staatsgüter od około roku używają HVO w niektórych ze 125 traktorów, 79 samojezdnych maszyn roboczych, 68 samochodów osobowych i 15 ciężarówek. Podsumowanie doświadczeń:
- Ponad 90% maszyn po łącznie 30 tys. h pracy nie wykazało żadnych nieprawidłowości. Problemy pojawiały się głównie w systemie paliwowym.
- Częściej występowały nieszczelności w starszych maszynach, wyprodukowanych przed 2010 r.
- W pięciu maszynach zawiódł wskaźnik poziomu paliwa. Powodem była mniejsza gęstość HVO, przez co pływak opadał na dno zbiornika, jakby był pusty.
Z małymi technicznymi dostosowaniami problem można szybko rozwiązać.
Podsumowanie
– Z HVO mamy kolejną alternatywę dla Agrodiesla i możemy dalej zmniejszać emisję gazów cieplarnianych w rolnictwie – podsumowuje dr Edgar Remmele, kierownik działu odnawialnych paliw i materiałów w TFZ.
Jednak warunkiem jest znaczący wzrost produkcji i obniżenie ceny w porównaniu do oleju napędowego. Potencjał HVO jest jednak ograniczony, ponieważ surowce odpadowe i resztkowe nie są dostępne w nieskończoność i są również wykorzystywane w produkcji biodiesla. Dlatego TFZ zaleca w swoim raporcie końcowym „HVO dla traktorów” dalsze wspieranie użycia innych biopaliw, takich jak olej roślinny, biodiesel i biometan, oraz przejście na napędy elektryczne.
